Het verhaal van Alith Ruyters, De heksenvervolgingen van Roermond 1613

De Heksenprocessen van Roermond: Van Duisternis naar Bewustwording en de Female Rage van Alith Ruyters

Eeuwenlang hebben de heksenjachten diepe littekens achtergelaten over de hele wereld. Tien- tot honderdduizenden mensen (voornamelijk vrouwen, maar ook mannen) werden beschuldigd, gemarteld en geëxecuteerd voor verzonnen misdaden. In Nederland vond het eerste gedocumenteerde geval plaats in 1413, toen een vrouw in Maastricht werd opgehangen en daarna verbrand. Gedurende vier eeuwen zouden velen haar lot delen, tot de laatste executie in 1823.

Van alle Nederlandse steden draagt Roermond de tragische eretitel van ‘heksenhoofdstad’. Rond 1613 werden hier ongeveer honderd mensen beschuldigd, opgejaagd, gemarteld en vermoord.

Het waren onschuldige mensen, weerloos tegen de hysterie van die tijd. Aangevoerd door de Malleus Maleficarum, de beruchte ‘Heksenhamer’, gebruikten ondervragers zogenaamd “professionele” technieken, in werkelijkheid vaak niets anders dan marteling.

Bekentenissen kwamen zelden vrijwillig; zwijgen gold evenzeer als schuld.

Zodra iemand je naam uitsprak, was je lot eigenlijk al bezegeld. Overleefde je de ondervragingen, dan wachtte de Galgenberg. Daar werd je door de beul aan de brandstapel vastgebonden. Als duistere vorm van “genade” werden sommigen eerst gewurgd, anderen verbrandden levend.

Zware beschuldigingen

De aantijgingen waren ernstig: van het veroorzaken van miskramen en veeziekten tot mislukte oogsten en mysterieuze sterfgevallen. Onder marteling werden bekentenissen afgedwongen, en verdachten werden gedwongen om ook anderen als vermeende heksen aan te wijzen.

Men geloofde dat tovenaars en heksen een pact met de duivel sloten en deelnamen aan heksensabbats. Dergelijke daden golden als ketterij, een misdrijf tegen God, en dus strafbaar met de dood.

Meer leren over de heksenprocessen in Roermond?

Als je Roermond bezoekt, is dit werkelijk een absolute toptip. Madam Elisabeth verzorgt stadstours door Roermond, waarin ze je meeneemt langs de plekken waar de processen plaatsvonden, waar de beschuldigden leefden, en hoe hun levens eruitzagen.
Elisabeth groeide zelf op in Roermond, en wandelde jarenlang door de straten waar deze zogenoemde heksen en tovenaars woonden.

Voor meer informatie, bezoek haar website:
Heksentoer Roermond

De erfenis van angst: Van heksenjacht naar femicide

De heksenvervolgingen hebben blijvende invloed op hoe vrouwen worden gezien en hoe zij zichzelf zien. De minachting, het monddood maken en het geweld dat vrouwen vroeger werd aangedaan, leeft voort in onze huidige samenleving.

Het woord femicide is inmiddels wereldwijd bekend en dat is op zich al tragisch.

Feiten over hedendaags geweld tegen vrouwen:

• Elke dag worden wereldwijd 137 vrouwen vermoord door een partner, ex-partner of familielid.

• 1 op de 3 vrouwen heeft fysiek of seksueel geweld meegemaakt.

• In Nederland sterft elke acht dagen een vrouw door geweld.

• 53% van de Nederlandse vrouwen en 19% van de mannen ervaart seksueel grensoverschrijdend gedrag.

• 1 op de 5 vrouwen krijgt te maken met partnergeweld.

Deze cijfers tonen aan dat de heksenjachten misschien geschiedenis zijn, maar de structuren die ze mogelijk maakten nog altijd bestaan.

Hexpositie: Licht brengen waar ooit duisternis heerste

Hexpositie is een artistiek initiatief dat bewustwording wil creëren door middel van kunst.
In Roermond, de plek waar eens duisternis en angst regeerden, werpen we nu licht op vrouwelijkheid, vrouwelijke kracht, en op de verhalen van degenen die toen het zwijgen werd opgelegd.

Elke deelnemende kunstenaar kiest één of meerdere slachtoffers van de lijst van het Nationaal Heksenmonument. Vanuit schaarse historische fragmenten en collectieve herinnering worden kunstwerken gecreëerd die de slachtoffers eren, hun waardigheid herstellen, en de kracht, schoonheid en wijsheid van het vrouwelijke vieren.

Deze blog is geschreven met dank aan de Roermondse Vrouwenraad, Marianne Smitsmans, Greet Noorda, Gino Vrancken, Meta van Appeven en vele anderen die deze herdenking mogelijk maken.

Onze bijdrage aan Hexpositie: “FEMALE RAGE!” — Een eerbetoon aan Alith Ruyters

Ons kunstwerk, FEMALE RAGE!, vertelt het verhaal van Alith Ruyters: een vrouw wier leven en dood zowel de onrechtvaardigheid van de heksenprocessen als de oerkrachtige woede belichamen die uit dat onrecht ontstaat.

Wie was Alith Ruyters?

Alith Ruyters
Getrouwd met Peter Leemkuyl (alias ahm Trepgen)
Woonde in de Sint-Jansstraat 19 in Roermond

In december 1613 vertelde buurvrouw Tryn van Vierssen aan een groep vrouwen op straat dat er in hun straat een heks woonde. Alith voelde zich direct aangesproken en reageerde met angst en boosheid.
Dat ene moment van emotie was voldoende: haar uitbarsting werd gezien als “bewijs”. Ze werd gegrepen en gearresteerd.

Tussen 20 en 23 december 1613 werd Alith verhoord. Onder druk, angst en waarschijnlijk marteling noemde ze verschillende anderen: Tryn van Vierssen, kleermaker Roeloff Conincx van Millich, haar eigen dochter en waarschijnlijk Naelken Coenckens: van wie haar familie dacht dat zij Aliths stiefdochter had betoverd.

Op 23 december 1613 trok Alith al haar beschuldigingen in.
Diezelfde dag werd ze geëxecuteerd.

Wat FEMALE RAGE! vertegenwoordigt

1. De woede van onterecht beschuldigd worden

Ons werk vangt de furie van machteloosheid, de explosieve woede van een vrouw die wordt veroordeeld simpelweg omdat ze emotioneel, uitgesproken of bang is.
Woede wordt overleving; rage wordt de laatste stem die je nog hebt.

En dat idee leeft vandaag nog steeds. Wanneer een vrouw haar stem laat horen, wordt ze een heks genoemd, emotioneel, hysterisch.
Tot op de dag van vandaag zijn er situaties waarin we niet kunnen spreken.
Zijn we zacht, dan worden we niet gehoord.
Zijn we luid, dan zijn we hysterische heksen.

We werkten met granaat en citrien, edelstenen die kracht, vuur, helderheid en vrouwelijke energie versterken.

2. Het verraad waartoe ze gedwongen werd

Het werk bevat slangen, het symbool van Medusa : symbool van verraad, gedwongen beschuldiging, en het verschrikkelijke dilemma van wie wordt gemarteld:
beschuldig anderen, of sterf.

Alith werd gedwongen namen te noemen.
Later werd ze zelf als verrader bestempeld. Terwijl ze slechts probeerde te overleven.
Medusa herinnert ons eraan dat vrouwen vaak tot monsters worden gemaakt zodra ze reageren op geweld met macht.

3. De zondebok — de bok

De bok in ons werk staat voor de zondebok.
Alith werd tot heks verklaard vanwege haar “manie”, haar emotionele uitbarsting, haar weigering om stil te zijn.
Ze werd het vat waarin de collectieve angst werd gegoten.

In de vorm van de bok zie je ook de silhouet van vrouwelijke eierstokken, een symbool van het vrouwenlichaam, de bron van kracht en creatie.

4. De cirkel van herinnering

Rond het werk loopt de inscriptie van Aliths naam en de datum van haar terechtstelling, een cirkel van herinnering die ervoor zorgt dat ze nooit meer stemloos is.

De hanger, de zwarte boom en de verhalen die doorgroeien

De hanger hangt aan een zwartgeblakerde boom, beiden beschermd onder een stolp.
De boom heeft fijne zwarte uitlopers: nieuw groeiend leven dat staat voor de verhalen die nu weer verteld mogen worden, vertakkend naar een toekomst die we nog niet kennen.
Ze symboliseren hoe stemmen die ooit werden verstild nu weer bewegen, ademen, en de wereld raken.

De boom is zwart, niet enkel uit duisternis, maar als herinnering dat dit géén mooie geschiedenis is.
Zijn kleur draagt het gewicht van verdriet, onrecht en pijn.
En toch reiken de takken vooruit, want juist in de zwartst verbrande grond groeit herinnering, en wordt verleden omgevormd tot inzicht.

Samen vormen de hanger en de boom een levend monument:
een beschermde ruimte waar het verhaal van Alith, en van allen die geleden hebben, toen én nu,  gezien, geëerd en voortgezet kan worden.

Wolfstone — Onze samenwerking